Dat is de conclusie van recent wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van fietsdrukte op de verkeersveiligheid in de vier grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. De SWOV heeft dat onderzoek samengevat en voorzien van duidelijke aanbevelingen (zie ook hier)
Doordat steden verdichten en meer fietsers op een e-bike rijden neemt in veel steden het aantal fietsers toe. Het is daarom redelijk te vermoeden dat het aantal ernstige fietsongevallen in grote Nederlandse steden hoog blijft, en zelfs blijft toenemen. Tenminste, als er geen effectieve maatregelen worden genomen om het groeiend aantal fietsers veilig door de stad te leiden.
Wat is er precies onderzocht?
Voor de verkeersveiligheid is gekeken naar de effecten van de groeiende verkeersdrukte door fietsers en motorvoertuigen op zowel het aantal fietsongevallen als de kans om een ongeval te krijgen. Ook andere factoren die de fietsveiligheid beïnvloeden zijn onderzocht: het type fiets-infrastructuur, snelheidslimieten, de structuur van het fietsnetwerk (bijvoorbeeld hoeveel en wat voor kruispunten er zijn) en de bebouwde omgeving. Ook is onderzocht welk effect de ervaren drukte heeft op de beleving van fietsveiligheid.
Wat zijn de resultaten?
Vastgesteld is dat de ongevalskans voor een fietser toeneemt wanneer die meer andere fietsers en motorvoertuigen tegenkomt. Daarbij blijkt ook de snelheid van die motorvoertuigen van belang te zijn: hoe sneller die rijden, hoe riskanter. Ook blijken wegen met veel commerciële activiteit langs de weg (winkels en horeca) of dicht in de buurt (binnen 150 meter) de ongevalskans van fietsers te verhogen. Meer kruispunten maakt de kans op ongevallen ook groter. Eigenlijk een bevestiging van wat al lang vermoed werd.
Wat betreft de beleving van de verkeersveiligheid blijkt dat fietsers de situatie onveiliger vinden wanneer ze drukte ervaren, en dat dat het sterkst uitpakt bij oudere fietsers en vrouwen. En dat kan weer negatief uitpakken op hun rijgedrag. Ook niet verrassend, maar wel opvallend, is de vaststelling dat fietsers − wanneer het er niet druk is − zich op een fietspad het veiligst voelen, terwijl zij zich hier juist het meest onveilig voelen bij grote drukte.
Kantelpunt
De onderzoekers spreken van een kantelpunt: dat bij een bepaalde mate van drukte het gevoel van veiligheid omslaat naar zijn tegendeel. En dat de breedte van fietspaden daarbij een belangrijke factor is. Het exacte kantelpunt heeft het onderzoek niet kunnen vaststellen, maar vast staat dat de breedte van fietspaden en de verdere inrichting ervan een rol spelen.
Aanbevelingen
Het onderzoek besluit met 4 aanbevelingen:
- Investeer in veilige fietsinfrastructuur, met name in infrastructuur die fietsers scheidt van sneller, gemotoriseerd verkeer.
- Zorg dat fietsinfrastructuur zo wordt ontworpen dat deze grote stromen fietsers veilig kan faciliteren.
- Verlaag, indien van toepassing, de snelheidslimiet van 50 naar 30 km/uur en doe dat zó dat het wegontwerp past bij de nieuwe snelheidslimiet (d.w.z. geloofwaardig is), en men er zich ook daadwerkelijk aan houdt.
- Overweeg om de veiligheidsbeleving van fietsers als gevolg van drukte als indicator voor de objectieve ongevalskans mee te nemen in de zgn. risicogestuurde aanpak.
Meer vergevingsgezindheid, echt duurzaam veilig
De aanbevelingen zijn eigenlijk niet nieuw, wel goed gefundeerd. In feite zijn ze ook al te vinden in het bijna 30 jaar oude programma Duurzaam Veilig.
De eerste twee aanbevelingen komen concreet neer op het volgende: investeer in toekomstbestendige infrastructuur die het veiligst is en het veiligst voelt voor fietsers. D.w.z. fietspaden en straten die ruim genoeg zijn (d.w.z. voldoen aan het profiel van vrije ruimte) en een wegdek hebben waarop fietsers blind kunnen vertrouwen: d.w.z. stroef, vlak, heel, schoon en zonder obstakels, zodat ze hun volledige aandacht op het ‘verkeren’ kunnen richten. Op een aantal van die punten, valt er in Amsterdam nog veel te verbeteren, ook in het beleid.
Verder wijst het onderzoek erop dat de subjectieve onveiligheid een voorspeller is van de objectieve ongevalskans. Een extra reden om de ervaren veiligheid van fietsers serieus te nemen bij het nemen van beslissingen over verkeersveiligheidsmaatregelen.